Opsnijders vastgelegd door vrouwelijke fotograaf uit Harlingen

De foto werd gemaakt door Maria Anna Sybilla van der Hoek, de eerste vrouwelijke fotograaf in Harlingen en is één uit een serie van minstens vier foto's omstreeks 1900 van verschillende werkzaamheden in de Harlinger steenfabriek. In het Hannemahuis hangen op de Tegel- en aardwerkafdeling uitvergrote foto's van de door paardenkracht aangedreven kleimolen en van de vormploeg. Op beide foto's zijn jonge kinderen te zien die meewerken in de natte klei. Baksteenmaken was seizoensarbeid waarbij vaak hele families in april werden aangenomen. Ongeveer één-derde van het personeel waren vrouwen en kinderen.

Glasnegatieven in waterput
Maria Anna Sybilla van der Hoek werd in Harlingen geboren op 23 juni 1880 als dochter van Jacob van der Hoek en Susanna Margaretha Zelle. Samen met haar zus Jantina woonde ze op de Heiligeweg 40 in Harlingen, alwaar ze ook samen 50 jaar lang een fotografisch atelier runden. Het duo is te zien op een zeldzaam dubbelportret uit circa 1910 (foto 1). Hun oudere broer Melis Theodorus Johan (geboren 1878) was eveneens fotograaf en daarnaast kunsthandelaar, van 1902 tot 1907 was hij werkzaam op de Nieuwestad te Leeuwarden. In 1907 vertrok hij naar Edam. Maria Anna Sybilla van der Hoek verhuisde in oktober 1951 naar Gorssel. Het verhaal gaat dat zij voor haar vertrek haar glasnegatievenarchief vernietigde en in de waterput achter haar huis wierp. Een klein aantal glasnegatieven bleef gespaard en kwam terecht in particuliere collecties. In 1952 werd het fotografisch atelier aan de Heiligeweg 40 uitgeschreven uit het register van de Kamer van Koophandel. In 1960 ging haar geestelijke gezondheid dermate achteruit dat Maria Anna Sybilla vander Hoek moest worden verpleegd in de psychiatrische inrichting Groot Graffel in Warnsveld. Hier overleed zij op 29 december 1969.

Foto vol raadsels
Vele Harlingers hebben zich tot begin jaren 50 door de gezusters Van der Hoek laten portretteren. Behalve portretten in het atelier maakte Maria Anna Sybilla van der Hoek ook foto's van historische gebeurtenissen, zoals in een met beschilderde zeildoek nagebouwd Oud Harlingen, waarop ondere andere het uithangbord van 'meester zilversmid' juwelier L. Leydesdorff te zien is (foto 2). Waar en wanneer deze foto gemaakt is, is nog niet achterhaald. De foto zou ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Harlingen in 1934 gemaakt kunnen zijn, echter, op de foto is ook de ‘winkel’ van banketbakker L. van der Weide te zien. Van der Weide was in 1910 gevestigd op Schritsen 65b, maar niet meer in 1928 en 1934. Bovendien lijkt de foto, gezien de vele bomen en het pad, in de Engelse tuin gemaakt te zijn, en niet op de Schritsen waar in 1934 alle stands van Oud Harlingen stonden. Een foto vol raadsels dus.

Oproep
Voor een inventarisatie van en onderzoek naar het fotografisch werk van Maria Anna Sybilla van der Hoek wil het Gemeentearchief Harlingen graag zoveel mogelijk gegevens verzamelen. De resultaten van het onderzoek zullen worden gepresenteerd in een lezing, en gepubliceerd in het Magazine Oud Harlingen en/of op de website www.vergetenharlingers.nl. Bent u in het bezit van oude foto's met daarop de opdruk ‘M. van der Hoek, Heiligeweg 40 Harlingen’ of ‘atelier van der Hoek’, of heeft u herinneringen aan het fotografisch atelier Van der Hoek, wilt u dan contact opnemen met Jeanine Otten, beheerder oude stadsarchief Harlingen, Hannemahuis centrum voor Harlinger cultuur en historie, Voorstraat 56, 8861 BM Harlingen, tel 0517-413658, j.otten@harlingen.nl