Kaatskeizer Hotze Schuil in Historisch Tijdschrift Frysl?n

Anderhalve eeuw geleden was sport, zeker in Friesland, een kleine bijzaak die soms snel kon uitgroeien tot een hoofdzaak. Sport werd gezien als een vorm van variété (passief), soms om gauw geld en roem te verdienen (schaatsen en kaatsen). Meestal lag de organisatie in handen van kasteleins en lang stond meedoen in het teken van geldprijzen willen winnen. Veel voetbalvelden waren tot diep in de 20ste eeuw eigendom van de kroegbaas. Het speelveld was doorgaans het verlengde van het dranklokaal.

Rond 1900 kregen veel sporten een vastere organisatiestructuur en daarmee een basis voor sterke groei en bestendigheid. Kaatsen is daarvan een uitstekend voorbeeld, zoals in het nieuwste nummer van Historisch Tijdschrift Fryslân valt te lezen: het bleef van belang om stad en land af te reizen om geldprijzen te winnen, maar steeds meer om de eer van je eigen dorp. Het verenigingsleven zoals dat heden ten dage ter discussie staat (de individualist wil tegenwoordig kunnen ‘shoppen’ en niet langer vastzitten aan clubverplichtingen) is bij uitstek de organisatievorm die van sport een (actieve) massabezigheid heeft gemaakt die in (passieve) publieke belangstelling zijn weerga niet kent. Pim Mulier, van Witmarsum, heeft hierin een onuitwisbare indruk gemaakt; denk aan het schaatsen (Elfstedentocht).

De sporter voegt zich al een eeuw in de werkwijze van de clubstructuur: dat is zijn kader. Maar de andere kant van sport is de held: daarin leeft nog altijd de variétévorm door: we kijken nu eenmaal graag naar iemand die met zijn lichaam grootse prestaties behaald. Abe Lenstra is wat dit betreft Frieslands grootste held: wie wil niet zo goed zijn als hij?

Het is vreemd dat sport vandaag de dag zó’n belangrijke rol speelt, maar tegelijkertijd nauwelijks onderwerp is van (academisch) onderzoek. In dit nummer van historisch tijdschrift Fryslân vier artikelen over de beginjaren van de sport in Friesland van academische oorsprong, waarvan twee van promovendi.

Verder kunt u in dit nummer artikelen lezen over het betekenisvolle verleden van de cichorei die nu in wegbermen staat te bloeien, over Willem Loré, een vergeten waterstaatsingenieur wiens werken in onze provincie nog zichtbaar zijn, bijvoorbeeld bij de westelijke kustverdediging, over Koetille als belangrijke oversteek, over verfmaker Ruurd Tjallema van Sneek wiens fabriek uiteindelijk door Akzo werd opgeslokt en uit Sneek verdween.

Historisch tijdschrift Fryslân - themanummer ‘De dageraad van de sport’ (18de jaargang, nr. 4, juli 2012) is nu te koop bij onder andere boekhandel Wever voor € 4,95.