Jan Houter en Anne Doedens presenteren boek over de Watergeuzen
De Watergeuzen, een vergeten geschiedenis, 1568-1575. Dat is de titel van het nieuwste boek uit de pen van Anne Doedens en Jan Houter. Zij hebben het boek afgelopen woensdag in het Hannemahuis gepresenteerd. Dat beide heren rasvertellers zijn, volledig op elkaar ingespeeld, niet alleen op schrift maar ook verbaal, bleek tijdens de inleiding met een beamerpresentatie met foto’s uit het rijk geïllustreerde boek.
(Foto: HC - Henry Drost)
Door Peter Hans
Kapitein ter zee Nijenhorst wist te vertellen dat uit de zeegeuzen uiteindelijk de Koninklijke Marine is ontstaan. De eerste exemplaren werden uitgereikt aan kapitein ter zee Nijenhorst, burgemeester Roel Sluiter en aan de gemeentebesturen van Texel, Vlieland, Terschelling en Ameland.
Wie meer van Anne Doedens en Jan Houter gelezen heeft, weet dat zij na terdege onderzoek in staat zijn ‘vergeten’ geschiedenissen op een wetenschappelijke basis, die ook nog prettig leesbaar is, duidelijk te maken. Zo ook ‘De Watergeuzen, een vergeten geschiedenis’, in de tijd dat de Watergeuzen onder Oranje tegen de Spaanse overheersing van Philips II in opstand kwamen. Het was het fundament voor wat later de Republiek der Verenigde Nederlanden zou worden.
Het gezegde ‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’ is bij de meesten wel bekend, maar dat die bril in werkelijkheid Brielle was, maakt de zaak wat duidelijker. Al enkele jaren maakten de geuzen de Zuiderzee, de Wadden, het Marsdiep en het Vlie onveilig, dus niet bepaald in Brielle alleen. Op het land kwamen edelen, afvalligen van de Rooms-Katholieke kerk en verzetsstrijders uit alle lagen van de bevolking tegen de Spanjaarden in opstand.
De geuzen speelden een grote rol in de heerschappij op zee. De zeegaten in het gebied van de Wadden en Zuiderzee speelden een belangrijke rol om handelswaar en oorlogsmateriaal over zee naar de grote steden te vervoeren in de Noordelijke Nederlanden.
De geuzen vertrokken veelal vanuit Emden, Duitsland, Engeland en Frankrijk. Zij wachtten de schepen op die met hun handelswaar onderweg vanuit Scandinavië waren. Plunderden die of namen ze in beslag om aan de eigen vloot toe te voegen of gijzelden het schip met bemanning en al. Hoge losprijzen moesten worden betaald om het schip vrij te kopen.
In het boek worden de vele kapingen en veroveringen van koopvaardijschepen beschreven. Als de bedragen aan losgeld en buit bij elkaar worden opgeteld, blijkt het te gaan om tientallen miljoenen euro’s in moderne koopkracht.
De noordelijke zeegaten en de geuzen die er huishielden, droegen veel bij aan het succes van de opstand en het ontstaan van de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. Oranjes militaire acties werden in belangrijke mate via de roof op Vlie en Marsdiep gefinancierd. Ook al hielden de geuzen een flink deel van de buit voor zichzelf, in beginsel was eenderde voor de prins die hen van kaperbrieven voorzag en daarmee hun acties legitimeerde. De zeegaten fungeerden als een soort voorposten om de handel op de grote steden te kunnen reguleren, maar ook lam te kunnen leggen.
Uiteindelijk zouden Texel en Vlieland belangrijke steunpunten voor de drie admiraliteiten aan de Zuiderzee worden: de organen die de marines van Amsterdam, het Noorderkwartier en Friesland aanstuurden.
Voor het beschrijven van de burgeroorlog die de opstand was, zijn de Waddeneilanden en het gebied van de huidige Waddenzee van groot belang. Voor een goed begrip wordt niet alleen de periode 1568-1575 beschreven, maar ook in grote lijnen het wel en wee van de Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling en Ameland in de eerste helft van de zestiende eeuw. Dat daarbij vaak het eiland Vlieland wordt genoemd, is omdat juist over dit eiland in de zestiende eeuw veel bekend is.
De schrijvers Anne Doedens en Jan Houter, die de bijnaam Jan van Vlieland draagt (het lijkt bijna een geuzennaam), zijn er wederom in geslaagd, niet alleen op wetenschappelijke basis dit boek te voltooien, maar het ook uiterst leesbaar en rijk geïllustreerde boek boeiend te houden met achtergrond informatie die de titel: De Watergeuzen, een vergeten geschiedenis, niet langer ‘vergeten’ maakt.
Uitgave Uitgeverij Walburg Pers. ISBN 9789462492868. Prijs: € 19,95. Te bestellen bij de boekhandel en bij Museum Het Hannemahuis.
