Afronding verbetertraject

Afvaloven: veilig of alarmerender dan ooit?

Laaghangende rookgassen achter de afvaloven. Volgens milieudeskundige Johan Vollenbroek moet de schoorsteen verhoogd worden. (Foto: archief HC)

Gedeputeerde Michiel Schrier

Harco Zwaan, woordvoerder van gedeputeerde Michiel Schrier, wil niets verklappen over de informatie die vandaag in Het Vierkant wordt gepresenteerd. Wel stuurt hij desgevraagd een reactie van gedeputeerde Michiel Schrier (SP) door: “We hebben een lang en intensief traject achter de rug waarin we met alle partijen constructief, maar ook kritisch, hebben gewerkt aan een mooi aantal maatregelen die de REC moesten verbeteren. Daar zijn we naar mijn mening goed in geslaagd.”

“Ook het luchtkwaliteitsonderzoek laat zien dat de lucht in Harlingen niet ongezonder is dan elders in Nederland. Hij kan zelfs als goed worden beoordeeld. Dat vind ik belangrijk en geeft de inwoners hopelijk ook vertrouwen dat zij, wat de afvaloven betreft, veilig kunnen leven, wonen en werken.”

Toxicoloog Abel Arkenbout

Ontdekte enkele jaren geleden de dioxine-eieren in en rond Harlingen. Van augustus 2015 tot in december 2017 is er in schoorsteen van de afvaloven gemeten op dioxine. Arkenbout ontdekte onlangs dat de meetapparatuur in die periode in totaal ongeveer 250 uur uit heeft gestaan, terwijl de afvaloven in bedrijf was. Volgens Arkenbout blijkt uit andere informatie dat er dan “iets aan het gebeuren was”. Als voorbeeld noemt hij april 2016. De meetapparatuur stond toen uit en midden in de nacht voordat de apparatuur weer werd aangezet, is er 25 tot 50 kilo stof uit de afvaloven geblazen, blijkt uit informatie van Omrin. “Daarna is er nog 26 kilo stof gemeten”, aldus Arkenbout. Daarbij zou sprake zijn van ‘stofgebonden dioxine’. “Dan wordt het verhaal over dat eitje nu ook compleet duidelijk”, zegt Arkenbout.

Omrin

Woordvoerder Jelmar Helmhout zette de belangrijkste verbeteringen op verzoek van de HC op een rij:

1) Inbouw van een alarmering voor het zeker stellen van de goede werking van de actief kool dosering, zodra de installatie in bedrijf wordt gesteld en afval wordt verbrand;

2) Het uitbreiden van de stofmeting in de schoorsteen, zodat ook de eventuele hoge stofemissies bij storingen betrouwbaar gemeten kunnen worden. Het meetbereik is verhoogd naar minimaal 150 mg/Nm3;

3) Het redundant maken van de complete besturing van de ID-fan, waardoor altijd reservecapaciteit beschikbaar is in het geval van een technische storing met de ID-fan;

4) De aanpassing van het automatische spoelprogramma, waardoor de spoellucht ook tijdens het op- en afstoken altijd door het E-filter en doekenfilter wordt geleid en het eventueel aanwezige stof in de installatie wordt afgevangen (geen gebruik meer van de opstartleiding);

5) Het plaatsen van voorzieningen in de katalysator (SCR) om deze installatie tijdens onderhoudstops beter industrieel te kunnen reinigen ter voorkoming van stofemissies bij het op- en afstoken van de installatie.

Een vraag van de HC: Omrin noemt de REC van begin af aan ‘state of the art’. Maar als de REC state of the art was, dan zouden de verbeter-maatregelen toch niet nodig zijn?

Helmhout: “De afgelopen periode is de REC als ‘state of the art’-installatie verder doorontwikkeld. Daar zijn wij uiteraard heel blij mee, omdat het past bij zo’n high-tech installatie. Bij ‘state of the art’-installaties is er juist sprake van continu doorontwikkeling en innovatie. Voor alle duidelijkheid: de REC is inderdaad een ‘state of the art’ installatie en behaalt bijvoorbeeld het hoogste energierendement ten opzichte van verglijkbare installaties in het land. Daar kunnen we in Friesland samen trots op zijn. De openbare straatverlichting in de provincie brandt dankzij groene stroom uit Harlingen, uit ons eigen afval. Die kringloop sluiten we samen.”

Groep Sarolea

“Het is een bizarre film aan het worden”, zegt advocaat Henri Sarolea. “Het afsluiten van het verbetertraject geeft de burger van Harlingen een vals gevoel van veiligheid. We hebben zoveel boven tafel; het is alarmerender dan ooit. Tijdens een zitting in de rechtbank zei Seerp Bosch (directeur afvaloven, red.) dat er bij het ‘dak’ gemeten wordt omdat de rookgassen en de toegevoegde lucht daar pas goed gemengd zijn.”

Deze rechtszaak gaat terug naar 2014, toen de Harlinger Courant bij een steekproef in de control room zag dat de temperatuur in de afvaloven in een maand meerdere keren flink daalde, waaronder een lange dip onder de dioxinegrens van 850 graden. “Nat afval”, was de verklaring.

Sarolea ontdekte dat bij de ingebruikname van de afvaloven niet de juiste temperatuurmetingen zijn uitgevoerd. En de berekening van de oven-temperatuur die daar uit voort komt, zou niet meer kloppen. Volgens Omrin en de Friese milieudienst FUMO was er niets aan de hand, maar volgens de Stab, de onafhankelijke adviseur van rechtbanken, was een nieuw onderzoek nodig: door de jaren heen kreeg Omrin (natter) afval met een lagere stokwaarde, en dat was niet meer te rijmen met de oude ‘polynoom’.

Zo’n onderzoek is uiteindelijk uitgevoerd door TÜV, maar het is nog onduidelijk of het TÜV-rapport in de rechtszaak ingebracht zal worden. Logisch, vindt Sarolea: “Het rapport bewijst dat het verbrandingsproces niet deugt. Een leek kan zien dat de zuurstofverdeling niet klopt.” Daarbij draait het volgens Sarolea niet alleen om uitstoot van dioxine, maar ook om de vorming van dioxine. “De wet verbiedt vorming van dioxine.”

Sarolea vermoedt dat de oorzaak ligt in het ontwerp van de afvaloven, en dat dit is achterhaald: het is destijds gebaseerd op de verbranding van ‘hoogcalorische’ afval, maar de stookwaarde van het afval is na de bouw van de afvaloven flink gedaald.

Stichting Afvaloven Nee

“De dioxinemetingen hebben aangetoond dat er door de afvaloven grote hoeveelheden aan dioxinen in het Harlinger milieu terecht gekomen zijn. Moedwillig apparatuur beïnvloeden heet fraude. En fraude is strafbaar. Gezien de vele onwaarschijnlijke toevalligheden is het zeer aannemelijk dat er gesjoemeld is met de apparatuur. Sowieso kunnen we concluderen dat, vanwege het niet meten op cruciale momenten, de hoeveelheden uitgestoten dioxinen aanzienlijk hoger moeten zijn geweest. Het is dan ook ongehoord, dat de metingen, zelfs tegen de wil van de gemeente en provincie in, eind vorig jaar eigenhandig door Omrin gestopt zijn. Daarnaast is het vreemd dat er geen dioxinemetingen op leefniveau zijn gedaan.”

Wethouder Harry Boon

“Na de storing in oktober 2015 begon het grote werk. Door de continumeting van dioxine bleek dat er bij opstarten en afstoken meer dioxine vrijkwam dan verwacht. Ik vond dat we daar iets aan moesten doen en we zijn met alle partijen aan de tafel gegaan om te kijken hoe we de installatie kunnen verbeteren. Ik had altijd wel het idee dat de REC zou blijven, en het enige dat je kunt doen is de installatie zo optimaal en schoon mogelijk laten functioneren. Er waren wel meningsverschillen, maar alle partijen hebben toch constructief samengewerkt. Er kwam een goed pakket maatregelen; daar ben ik wel tevreden over. Er was veel onduidelijkheid over de bypass en tijdens het overleg is duidelijk geworden dat-ie er zit en waarom-ie er zit. Ik snap niet waarom dat niet eerder duidelijk kon. Door aanpassingen hoeft hij nu niet meer gebruikt te worden bij afstoken en opstarten. Dat is een heel belangrijk resultaat. Alleen bij een hogere temperatuur, en dat is uitzonderlijk, gaat hij open, anders vliegt het filter in brand.”

“Het luchtkwaliteitsonderzoek op leefniveau is een grondig onderzoek geweest. Vriend en vijand moet toegeven dat we geen angst zouden moeten hebben wat betreft de gezondheid. Overtuigen we de burger? Dat vind ik moeilijk in te schatten. Ik heb niet meer kunnen doen dan dit.”

Milieu- en afvalovenexpert Johan Vollenbroek

“Tot mijn verbazing komt dioxine niet voor op de agenda”, zegt Vollenbroek over de bijeenkomst van vandaag. “We zijn nog niet klaar wat dioxines betreft.” De REC moet nu volgens Vollenbroek qua dioxine-uitstoot binnen het jaargemiddelde kunnen blijven, maar problemen met de tweede bypass, rond de zogenaamde DeNOx, zijn volgens de afvalovenexpert nog niet opgelost. Volgens Vollenbroek is er te vroeg gestopt met het meten van de dioxine-uitstoot. Sinds de ingebruikname en tot en met begin 2017 heeft de afvaloven onnodig veel te veel dioxine uitgestoten, stelt Vollenbroek. “Het bevoegd gezag dient alsnog rekenschap af te leggen over hoe dit sinds begin 2011 heeft kunnen gebeuren. Provincie/Fumo hebben hierin evident gefaald.” Vollenbroek wijst er verder op dat zowel provincie als Fumo vaak hebben gesteld dat de bypass onmisbaar was, maar dat is dus onjuist. “Fumo heeft in dit dossier te veel ernstige fouten gemaakt. Erger is dat Fumo ook geen blijk heeft gegeven van lerend vermogen. Het is aan het provinciale bestuur om hiermee aan de slag te gaan.” Vollenbroek heeft overigens geen hooggespannen verwachtingen wat provincie/Fumo betreft, aangezien de rechter er aan te pas moest komen om verantwoord gebruik van de bypass in de vergunning te verankeren. Tot slot heeft Vollenbroek kritiek op de “structureel te hoge zoutzuuremissies”; hij vindt dat de schoorsteen tot 70 meter verhoogd moet worden.

De bypass

De afvaloven heeft een bypass: een omleiding om de rookgasreiniging. Bij gebruik van de bypass komen rookgassen vrijwel ongefilterd in het milieu. Omrin heeft lange tijd het bestaan van die bypass ontkend - directeur John Vernooij ontkende zwart op wit toen milieudeskundige Johan Vollenbroek er naar vroeg. De bypass stond ook niet op schematische tekeningen van de afvaloven die naar buiten werden gebracht. Toen Omrin uiteindelijk met de billen bloot moest, werd duidelijk dat die bypass er wel degelijk was (of eigenlijk twee, die samen één grote omleiding vormen). Omrin noemde het echter geen ‘bypass’ maar ‘opstartleiding’. Merkwaardig genoeg werd deze niet alleen tijdens opstarten gebruikt.

De bypass rond het doekenfilter wordt volgens het verbetertraject alleen nog in uitzonderlijke situaties gebruikt, en niet tijdens op- en afstoken en ‘spoelen’, het schoonblazen van de installatie. Pas na een uitspraak van de rechtbank hebben provincie/Fumo er uiteindelijk toch voor gekozen dit in de vergunning vast te leggen, meldt milieuexpert Johan Vollenbroek, zodat er nu op kan worden gehandhaafd. Toxicoloog Abel Arkenbout en advocaat Henri Sarolea vertrouwen dat niet. “Er is helemaal geen controle op”, zegt Sarolea. Volgens Vollenbroek kan de bypass wel dichtgelast worden.