Op zoek naar de echte Harlinger visserstrui

Als u foto’s vindt zoals de foto van een visser in een trui uit Scheveningen bij dit artikel, dan kunt u contact opnemen met Jeanine Otten in het Hannemahuis via 0517-413658 of j.otten@harlingen.nl. Zij speelt die door aan Stella Ruhe, die de trui uitwerkt in een patroon, opnieuw laat breien en de foto zal opnemen in een nieuwe uitgave over visserstruien die in september 2013 zal verschijnen bij Uitgeverij Forte in Baarn.

Mogelijk kan er een Harlinger visserstrui op de markt worden gebracht. Het Hannemahuis moet van de gemeente voor meer eigen inkomsten zorgen en het gemeentemuseum zou de ‘Harlinger visserstrui’ kunnen verkopen. Het moet echt wel gebaseerd zijn op een echte Harlinger visserstrui, stelt museumdirecteur Hugo ter Avest. Daarnaast vreest Ter Avest dat het te duur wordt als de truien met de hand gebreid worden. “Of de Harlinger wildbreisters moeten zeggen ‘we willen het wel doen’ Het zou in de lijn passen, maar zover zijn we nog niet.” Immers, de echte ‘Harlinger visserstrui’ moet eerst nog gevonden worden.

Visserstruien zijn een bijna vergeten en over het hoofd gezien onderdeel van de vissersdracht. Stella Ruhe is bezig met een nieuw onderzoek naar deze bijzondere truien die rond 1900 door de vissers gedragen werden. De visserstruien zijn omstreeks 1880 in Nederland geïntroduceerd door de intensieve contacten die de Nederlandse vissers met Engeland en hun Engelse collega’s hadden. De Engelse vissers droegen al veel langer gebreide truien in plaats van kielen.

In de ongeveer vijftig jaar (1880-1930) waarin de truien gedragen werden (in sommige plaatsen zelfs langer, tot na de Tweede Wereldoorlog), dienden de truien ook als een soort paspoort waaraan de vissers uit een bepaalde plaats herkenbaar waren. In waarschijnlijk alle vissersplaatsen werden truien met een voor die plaats specifieke combinatie van patronen gedragen. Dat had een goede reden. Veel vissers konden gek genoeg niet zwemmen. Als ze met al hun kleding te water raakten, was er geen redden meer aan en verdronken ze vaak. Meegesleurd door de stroming spoelden ze soms pas na lange tijd elders aan en konden ze onder meer aan de trui, die altijd om het lichaam bleef zitten, geïdentificeerd worden. De truien waren niet alleen per plaats verschillend, maar vaak ook per breister. Die pasten hun eigen variaties toe binnen de combinatie van motieven, waardoor soms zelfs de familie werd gevonden.

Inmiddels zijn uit veel plaatsen - waar men dacht dat er geen eigen visserstruien gedragen werden, maar bijvoorbeeld Engelse truien – oude foto’s boven water gekomen waarop vissers met truien staan. Foto’s van visserstruien zijn moeilijk te vinden. In archieven en fotocollecties zijn die foto’s doorgaans niet onder visser of visserstrui geregistreerd, maar onder heel andere noemers. Of de visserstruien staan op foto’s waarop een andere persoon belangrijk is.

Tijdens het onderzoek van Stella Ruhe zijn er inmiddels ook specifieke truien gevonden in niet eerder met een eigen trui geregistreerde plaatsen als Wierum, Hindeloopen, Makkum, Gaast, De Koog, Texel, Zandvoort, Harderwijk, Wieringen en Enkhuizen. Een grote en belangrijke vissersplaats - zoals Harlingen voor de afsluiting van de Zuiderzee was - heeft ongetwijfeld ook zijn eigen trui gehad. Waarschijnlijk is de kennis daarvan verloren gegaan of zijn ze over het hoofd gezien, omdat de truien gewoon werkgoed waren. Uit eerder onderzoek voor een tentoonstelling over visserstruien (in het Hannemahuis in augustus-september 2001) is niets gevonden, maar mogelijk levert een nieuwe zoektocht wel wat op.