Harlingen krijgt ?stroffelstienen?

Tijdens de Najaarsvergadering van Oud Harlingen, afgelopen vrijdagavond, gaf Jan Norg de aftrap voor het project. De heer Norg is auteur van het boek ‘Harlingen en de Tweede Wereldoorlog’ en hij hield een informatieve inleiding over het ontstaan, de ontwikkeling en het einde van de joodse gemeenschap in Harlingen. De stad werd Judenrein verklaard nadat de Duitse bezetter eind 1942, begin 1943 46 joodse inwoners had weggevoerd.
Voor elk van deze Harlingers willen het CC’45 en Oud Harlingen een zogenaamde ‘Struikelsteen’ plaatsen. Struikelstenen zijn feitelijk niet meer dan betonnen keien van 10x10x10 cm met een messing bovenplaat. Daarin worden de naam en geboortedatum van een persoon gegraveerd, en daarnaast de datum van deportatie en de datum en plaats waar het slachtoffer is vermoord.

Stolpersteine
Het Struikelstenenproject is een internationaal project, dat zich uitstrekt tot in bijvoorbeeld Frankrijk, Polen, Noorwegen, Italië en de Oekraïne. Het is gestart door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, een kind van nazi-ouders. Hij doopte de herdenkingsstenen ‘Stolpersteine’ omdat je er over struikelt met je hoofd en je hart, en omdat je moet buigen om ze te kunnen lezen. Voor hem zijn de stenen een manier om boete te doen en zijn schaamte te compenseren. Hij maakt de stenen in zijn eigen atelier en plaatst er zo veel mogelijk eigenhandig. Voor een stad en een samenleving zijn de stenen een middel om de verhalen van joodse slachtoffers levend te houden voor nieuwe generaties.
In tientallen steden in Nederland, maar ook in andere landen die bij de Tweede Wereldoorlog betrokken waren, zijn al ongeveer 30.000 ‘struikelstenen’ geplaatst. Vorig jaar werden stenen gelegd in bijvoorbeeld Tilburg, Rotterdam, Utrecht, Hilversum en Leeuwarden. Als het aan het CC’45 en Oud Harlingen ligt, is de havenstad volgend jaar aan de beurt.

Adressen
Onderzoek heeft geleerd dat het in Harlingen in totaal om 46 joodse inwoners gaat. Hun toenmalige woonadressen zijn weliswaar niet allemaal meer vindbaar, maar nog wel bekend: Grote Ossenmarkt 16, Stationsweg 1, Schritsen 10, Midlumerlaan 5, Rozengracht 15, Kleine Bredeplaats 16, Kleine Bredeplaats 18, Noorderhaven 32, Hoogstraat 15, Heiligeweg 28, Grote Kerkstraat 24, William Boothstraat 19, Rommelhaven 28B, Simon Stijlstraat 4, Noorderhaven 18 en Havenplein 24. De bedoeling is de stenen in de (gemeentelijke) stoep voor deze panden te plaatsen. De huidige eigenaren van de panden zijn eerder al van het project op de hoogte gesteld, evenals overigens een aantal nabestaanden van de slachtoffers, die getraceerd konden worden.

Samen
Het CC’45 en Oud Harlingen zoeken voor het project een zo breed mogelijk draagvlak. “We willen graag, dat de plaatsing van de struikelstenen een gezamenlijk gebaar van de hele stad is”, vertelt Willem Visser namens het Centraal Comité 1945. “Het spreekt ons aan dat de stenen een rechtstreeks verband leggen tussen de bewoningsgeschiedenis van huizen in de stad en (de herinnering aan) de Tweede Wereldoorlog. Zo blijven de slachtoffers van de oorlog individueel en zichtbaar verbonden aan de straat en het huis waarin ze woonden.”
De stenen worden in samenspraak met de gemeente Harlingen en de kunstenaar in de openbare weg geplaatst. “Gunter Demnig is volgend jaar augustus weer in Nederland en hopelijk kan hij dan ook naar Harlingen komen om de stenen in de Harlinger binnenstad te leggen. Dat is in elk geval wel ons streven.”
Wie meer informatie wil over het project kan contact opnemen met de werkgroepleden Anneke Visser (afvisser@scarlet.nl), Chris Elsinga (chris@terp10), Hans Burkels (hans@burkels.nl) of Willem Visser (willemvisser@ziggo.nl).

Rekeningnummer
Om het Struikelstenenproject in Harlingen te realiseren is ongeveer € 5600 nodig. Voor giften is een apart rekeningnummer geopend. Bijdragen, hoe groot of klein ook, zijn vanaf heden welkom op rekeningnummer 14.23.67.214 ten name van ‘Struikelstenenproject Harlingen’. Verschillende mensen hebben aangegeven graag persoonlijk een steen à € 120 te willen adopteren. Op die manier zijn inmiddels al 6 van de 46 stenen gereserveerd. Heeft u ook belangstelling om voor een bepaald persoon de herdenkingssteen te financieren, neem dan contact op met een van de werkgroepleden of mail naar info@oud-harlingen.nl.

‘Opdat wij nooit vergeten’
Het Centraal Comité 1945 kan kort zijn over de redenen tot samenwerking met de vereniging Oud Harlingen om het Struikelstenenproject in Harlingen te realiseren. Het CC’45 voelt zich verantwoordelijk, in goed overleg met de gemeente Harlingen, voor alle activiteiten op het gebied van herdenkingen wat betreft oorlogsslachtoffers in onze stad. Ieder jaar vindt op 17 april de herdenking van de bevrijding van Harlingen plaats, in samenwerking met de plaatselijke basisscholen die elk een monument geadopteerd hebben. De herdenking van 4 mei vindt jaarlijks ’s middags plaats bij het Zeeliedenmonument en ’s avonds op de Algemene Begraafplaats. Ook heeft het CC’45 dit jaar, naar aanleiding van het feit dat het op 5 november 70 jaar geleden was dat er een bom op de Schritsen viel, op die datum een herdenkingsbijeenkomst op de RK Begraafplaats georganiseerd, ter nagedachtenis aan de slachtoffers.
Het CC’45 vindt de plaatsing van de kleine herdenkingsmonumentjes, de struikelstenen
(‘stroffelstienen’) een zinvolle zaak omdat de stenen in het centrum geplaatst gaan worden en men er dagelijks over kan ‘stroffelen’ dan wel er stil bij kan blijven staan. Voor meer informatie over de activiteiten van CC’45, zie: www.cc45-harlingen.nl.