Wetenschappelijke twijfel bij ‘zoutmetingen’
De Commissie Mijnbouwschade is voor Harlingen ‘een beer op de weg’. Dat stelt Marieke Meesters, promovendus bij Wageningen University & Research, in het kader van haar promotie-onderzoek. Ze neemt de zoutwinning bij Harlingen onder de loep in het artikel ‘Negotiating salt worlds: causation and material participation’ dat afgelopen maand verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Critical Policy Studies’.
Aanstaande woensdag is er een informatie-avond georganiseerd door Pilot Harlingen. De resultaten van de metingen worden besproken door Dirkjan Krijnders van de Antea Group en onafhankelijk geoloog/hydroloog Peter van der Gaag. Bart Hendriks van Frisia Zout vertelt over ‘het belang van nulmetingen’ en Jarig Langhout van Stichting Bescherming Historisch Harlingen spreekt over de erkenning van de metingen door de overheid. De avond wordt gehouden in rsg Simon Vestdijk en begint om 20.00 uur (einde rond 21.45).
In het artikel komt ook de patstelling rond de schade in Wijnaldum aan de orde. Verschillende metingen, gedaan nadat de schade werd geconstateerd, leidden tot verschillende verklaringen voor het ontstaan van de schade. Inwoners van Wijnaldum concludeerden dat de zoutwinning door Frisia de oorzaak was. De winning veroorzaakte bodemdaling, die tot nattere akkers en een relatief hoger grondwater leidde. Dat kan schade aan gebouwen en infrastructuur als gevolg hebben doordat de bodem ongelijkmatig beweegt. De multidisciplinaire Technische Commissie Bodembeweging (TCBB), verantwoordelijk voor het bepalen van de oorzaak van de schade, achtte het echter waarschijnlijker dat de huizen met schade simpelweg slecht gebouwd waren.
Meerdere ondergronden
“De twee verklaringen voor de schade waren allebei gebaseerd op verschillend onderbouwde - maar beide wetenschappelijke - metingen”, zegt Meesters. “Het geschilpunt werd veroorzaakt door uiteenlopende ideeën over welke metingen noodzakelijk en toereikend waren.” Daarbij werd er door de partijen geredeneerd vanuit ‘meerdere ondergronden’. “De huiseigenaren trokken hun conclusies op basis van historische gegevens over schadevrije huizen en referentiegebieden zonder mijnbouw. Zij zagen bijvoorbeeld dat hun huizen in goede staat waren in de decennia voordat zoutmijnbouw plaatsvond, en dat vergelijkbare huizen op andere plekken wel schadevrij overleefden. De TCBB daarentegen redeneerde dat scheuren in huizen met een klein oppervlak vaak gevormd worden door lokale, oppervlakkige processen in de ondergrond. Zij verzamelde daarom allerlei gegevens over ondergrondse waterstromen en de constructie van huizen.”
‘Beer op de weg’
Om in de toekomst onenigheid over schade te voorkomen moet je het vooraf eens zijn over hoe en wat je in de ondergrond gaat meten, concludeert Meesters. “Welke ondergrond uiteindelijk de doorslag geeft voor conclusies over causaliteit, is evenzeer een politieke als een wetenschappelijke overweging. Wie over de metingen beslist, beslist over de compensatie van mijnbouwschade.” En daar zit ’m voor Harlingen de kneep. Bij de metingen van de Pilot Harlingen kwamen de partijen “overeen dat de data van het meetinstrument worden gezien als relevant om een relatie aan te tonen tussen bodemdaling en schade aan huizen.” Maar de Commissie Mijnbouwschade, die schades in Harlingen moet beoordelen, wil juist over die metingen niets zeggen. Daarom betitelt Meesters de Commissie als een ‘beer op de weg’ voor een soepele afwikkeling van schade in Harlingen. “De commissie (heeft) een onontkoombaar politieke functie: zij bepaalt uiteindelijk welke gemeten ondergrond (...) gezien moet worden als de ‘echte’ ondergrond, en daarmee of schade oorzakelijk gelinkt is aan mijnbouw.”
Auteurs van het artikel zijn, naast Marieke Meesters, Prof. Dr. Esther Turnhout (voorzitter Wetenschap, Technologie en Samenleving bij de Sectie Wetenschap, Technologie en Beleidsstudies (STePS) van de Universiteit Twente) en Dr. Jelle Behagel (universitair hoofddocent bij de Beleidsgroep Bos- en Natuurbeheer van Wageningen Universiteit).
