Nieuws

Hannemahuis verwerft uitzonderlijk 17de-eeuws trouwkistje

HARLINGEN - Dankzij verschillende fondsen kon Gemeentemuseum het Hannemahuis te Harlingen een uitzonderlijk zeventiende-eeuws zilveren trouwkistje verwerven van een particulier. Directeur Hugo ter Avest noemt het trouwkistje (ook wel knottekistje genoemd) één van de belangrijkste aanwinsten uit de geschiedenis van het museum.

Op de voorzijde van het trouwkistje van Frans Reiners Templar een afbeelding van de zeven deugden met het opschrift “Blijft hoop, geloof en liefd, ons bij: / Zoo houdt ons Godt van tweedracht vrij”. (Foto: Albertine Dijkema)


De zeven deugden bestaan uit de vier kardinale deugden en de drie goddelijke deugden en zijn herkenbaar aan hun attributen: Prudentia (Voorzichtigheid, verstandigheid, wijsheid) met een spiegel en een slang, Justitia (Rechtvaardigheid, rechtschapenheid) met zwaard en weegschaal, Temperantia (Gematigdheid, zelfbeheersing), Fortitudo (Moed, sterkte, standvastigheid) met een zuil, Fides (Geloof) met een kelk en een kruis, Spes (Hoop) met een anker, Caritas (Naastenliefde) als een vrouw met twee kleine kinderen. Op het deksel in het midden een voorstelling van Fortuna (het grillige Lot) op een bal met links van haar een schip in nood en rechts een schip onder een zon, met links daarvan een pauw en rechts een hond.


 “Het is een heel vroeg knottekistje, uit 1633”, zegt Ter Avest. “Het bevat de naam en het wapen van de bruidegom Frans Reiniers Templar, een rijke doopsgezinde koopman uit Harlingen. Knottekistjes die aan een persoon of echtpaar te relateren zijn, zijn zeldzaam. Het kistje heeft een bijzonder model, is van een uitzonderlijk groot formaat en is rondom zeer fraai en heel gedetailleerd gegraveerd met Bijbelse en andere voorstellingen en onderschriften die verband houden met het huwelijk. En door historisch onderzoek weten we meer over de achtergrond van dit kistje en het echtpaar voor wie het gemaakt werd.” 

Het benodigde bedrag werd bijeengebracht door verschillende verenigingen, stichtingen en fondsen: Vereniging Rembrandt (themafonds zilver), Wassenbergh-Clarijs Fontein Stichting, Vereniging Vrienden van Museum het Hannemahuis, Stichting tot Behoud van het Harlinger Historisch Erfgoed, Boersma-Adema Stichting en het aankoopfonds van het museum. Het kistje zal vanaf 20 december te zien zijn in het Hannemahuis. 

Historische achtergrond

Over de historische achtergrond van het kistje is door onderzoek inmiddels het een en ander bekend. Het kistje werd gemaakt in Hoorn door een onbekende zilversmid en gekocht door de Harlinger handelaar in rogge Frans Reiniers Templar (geb. Harlingen 1595-overl. Harlingen circa 1666) om aan zijn toekomstige vrouw Yfke Johannes Tjesma (Franeker 1605-Harlingen 1668) cadeau te geven voor hun huwelijk in 1633. In zo’n kistje werden kostbaarheden ondergebracht, die als bruidsschat dienden.

In het deksel staat de naam van de bruidegom ‘Frans Reyniers Tempelar’ met  zijn familiewapen (een tempel) gegraveerd. Het vrouwenwapen  is niet ingevuld. Templar trouwde maar één keer en daardoor weten we dat Yfke zijn bruid was en het kistje voor hun huwelijk gemaakt moet zijn.

Boedelinventaris van de bruid

Uit archiefonderzoek is gebleken dat de inboedel van de in 1668 overleden Yfke Tjesma twee zilveren kistjes bevatte, waarvan dit exemplaar er een zal zijn. De bruidsschat in dit kistje bestond uit verschillende gouden munten, een trouwring en een gouden bestekje. Dit is een unieke vondst waardoor het kistje extra bijzonder wordt.

De boedelinventaris van Yfke Tjesma uit 1668 vermeldt onder andere: 

In de voor binnencamer, in de grote besegelde cas bevonden nae gespecificeerde goederen:

2 silveren kisies daer in bevonden:

2 Elisabetten

1 vier dubbelde ducaet

1 dubbelde ducaet

1 rijdder

13 ducaten

1 gouden Liuw [= Leeuw]

1 stuckien goud daer een cruis op staet

1/2 Franse croon

een roltie met 4 ringen met gesteenten

1 trouw ring

1 gouden hoeprinckien

1 klein sufrinckien

1 koker met een gouden vorckien, en een gouden heften mes

1 klein gouden kettingien met enige cleine haecken

Familiegeschiedenis

Het echtpaar Frans Templar en Yfke Tjesma kocht in 1662 een huis in de Voorstraat te Harlingen, de straat waar ook het Hannemahuis is gevestigd. In de steeg tegenover het museum bevond zich de vermaning van de Waterlandse Doopsgezinde Gemeente, waarvan Yfke Johannes Tjesma lidmaat was. Frans Templar was afkomstig uit een zeer rijke doopsgezinde familie, hij was niet alleen koopman, maar ook van 1635 tot 1638 lid van de Harlinger vroedschap, een deel van het stadsbestuur. 

De grootvader van Frans Reiners Templar, Frans Jansz Templar (overleden Harlingen vóór 1593) was in 1544 geboren te Gestel in Brabant, en vóór 1574 vanwege de godsdienstvervolgingen uit het zuiden naar Harlingen gevlucht. Hij behoorde tot de hoogstaangeslagenen, en was een zeer vermogend koopman. Vader Reinier Fransz Templar bezat in Harlingen een huis aan de Lanen en op de Schritsen en was gecommitteerde van de Doopsgezinde Jan Jacobsgezinden te Harlingen, ook wel Jacob de Ringhs gemeente. 

De Harlinger familie Templar stierf in de achttiende eeuw uit. Hun geschiedenis leeft voort in dit uiterst bijzondere kistje.

Op de achterzijde van het trouwkistje een afbeelding van het oudtestamentische verhaal van de ontmoeting van Jacob en Rachel bij de put, met het opschrift:

Zijkant van het kistje met een voorstelling van een huwelijkssluiting in een interieur, met het opschrift

Zijkant van het kistje met een afbeelding van de badende Susanna die begluurd wordt door twee oude rechters, met het opschrift

Bovenkant van het kistje, het deksel met een brandend hart, Fortuna en het verguld zilveren hengsel. (Foto: Albertine Dijkema)

Onderkant van het kistje met een voorstelling van twee ineengeslagen handen die twee brandende harten vasthouden, door een lint verbonden met Cupido en de Dood die uit een graf stapt, met het omschrift

|Doorsturen

Buienradar



Agenda